"Facebook ve mesajlaşma aslında daimi bir onaylanma demektir. Telefonunuzda bir vızıldama duyduğunuz an hemen içinizi, 'birisi ilgi gösteriyor' duygusu sarıverir. Facebook'ta: 'koyduğum şu aptal resmi elli kişi beğenmiş, insanlar benimle ne kadar ilgili' diye düşünürsünüz…” esa Bu sözler, “App Kuşağı” kitabı yazarlarının araştırmalarını yaparken görüştükleri bir eğitimciye ait. Teknomedyatik dünyada gençlerimizin içinde bulundukları hali tasvir eden buna benzer sözleri akademiklerden, eğitimcilerden, gençlerle ilgili fikri olduğunu söyleyen yetişkinlerden çok fazla duyuyoruz. Hiç sorgulamadan dijital teknolojilerin gençlerde narsisizmi teşvik ettiği yargısına ulaşıyor, gençlerimize haksızlık ediyoruz.
Öncelikle şu belirlemeyi yapalım: Gençler tüm modern zamanlar boyunca -ki gençlik bir toplumsal kategori olarak tamamen modern bir olgudur- yetişkinlerden daha kendini beğenmiş bir görünüme sahiplerdi. Narsistik görünüm, kişiliğini inşa etme, toplumda bir meslek bir yer edinme mücadelesi sürdüren gencin, zayıf yanlarını göstermemek için bulduğu bir çareydi. Zaten hormonal faaliyet nedeniyle, yarın sabah uyandığında nasıl bir değişim geçireceğini bilmediğinden, tüm dikkati kendinde ve bedeninde, özellikle arkadaş çevresi tarafından nasıl algılandığındaydı. Bir genç insanı en iyi tarif eden psikanalitik ifade, “sıkıntılı narsist” idi. Ama gençlik dönemi tamamlandığında bu görüntünün silinip gideceği konusunda da tam bir fikir birliği vardı.
Peki, günümüz gençlerinde çok daha farklı bir kendini beğenmişlik olgusu mu söz konusu? Yepyeni bir durumla karşı karşıyayız da ondan mı gençlerimize “ben nesli” diyoruz? Daha kestirmeden söyleyelim, app kuşağı, tüm önceki genç kuşaklardan daha mı bencil, kendini beğenmiş?... App kuşağının cilalı dış görünüme daha önem verdikleri konusunda oldukça fazla veriye sahibiz ama aynı şekilde gençlerimizin asla kendilerinden emin olamadıkları, tam tersine daha çok güvensizlik yaşadıklarını da araştırmalar gösteriyor. Son dönemde gençlerde daha fazla görünen alkol tüketimi ve alkollü araç kullanmanın da bu güvensizlik ve endişe nedeniyle olduğu düşünülüyor.
Batıda gençlerin eskisine göre daha az ehliyet almak için başvurdukları, yabancı ülkeye gitme, dünyayı dolaşma merakının, kendi işini kurma arzusunun giderek azaldığı biliniyor. Gençler, online olduklarında da sanıldığından çok daha fazla dikkatli ve tedirginler… Risk almaktan kaçınan, adeta evden dışarı çıkmak istemeyen bu gençlerin halinde, zorlu ekonomik koşullar ve eğitimdeki belalı sınav sistemlerinin yanında internetin payı sorgulanıyor. Sadece internette kalarak dış dünyanın, yüz yüze iletişimin tehlikelerinden korunduğunu sanmanın üzerinde duruluyor. Facebook'ta bu kadar fazla gezinirseniz yollarda dolaşmak için vakit bulmazsınız deniyor.
Bu arada artan ebeveyn denetimi ve koruyuculuğu da mercek altına alınıyor. Ebeveyn, bırakın orta öğrenimdekileri, üniversitedeki gencinin bile notlarını, banka hesaplarını yakından takip ediyor. Bu takipçi tavır, “helikopter ebeveyn” kavramını ortaya çıkarmış durumda. Dijital teknolojiler sayesinde gençlerin ipleri, kesinlikle eskisinden çok daha fazla biçimde ebeveynin elinde. Sürekli ebeveynin gözetiminde yaşayan gençlerin özerk kimlik arayışlarının ne ölçüde zarar gördüğü tartışılıyor.
Batıda yapılan araştırmalar, gençlerin dünya sorunlarına ilgili gibi görünmelerine rağmen anlayamadıklarını ve kültürel bilgilerinin, ilgilerinin zayıf olduğunu gösteriyor. Bir başka kültürü ve dili öğrenme konusunda çok isteksiz olan gençlerin “söylemleri küresel ama davranışları yerel” deniyor. Bu durum da app'lara bağlanıyor.
App kuşağıyla ilgili gözlemler, şaşırtıcı biçimde, kendilerinden farklı gençleri çok daha kolay benimsedikleri, eskisi gibi dışlayıcı olmadıklarını gösteriyor. Bu durumu ülkemiz gençlerinde de kolayca gözlemliyoruz. Ahmet Hakan'ın geçenlerde köşesinde hayranlıkla sözünü ettiği genç orkestrasının görünümü, Etyen Mahçupyan'ın uzun zamandır üzerinde durduğu ve “melezleşme” adını verdiği tablo, günümüz gençlerinin bu birbirini kolay kabul etme halinin tezahürü olsa gerek. Ama akran zorbalıklarıyla ilgili araştırmalar da gençlerin gösterdikleri bu hoş manzaranın madalyonun sadece bir yüzünü oluşturduğunu, hoyratlığın ve klikleşmenin de arttığını gösteriyor. Sanki internet sayesinde farklı kimlikleri tanımak ve kabullenmek kolaylaşıyor ama benzerlerin bir arada olma eğilimi değişmiyor gibi…
Ne yani dijital teknolojileri kullanmasın mı gençler diyeceksiniz? Elbette kullanacaklar, kendini ifade etme, kimliklerini zenginleştirme imkânlarından yararlanacaklar. Ama biz de durumu tespiti yapmaya, tehlikelere dikkat çekmeye devam edeceğiz.
