Kürd’ü, Türk’ü hep beraber kurduğumuz Cumhuriyet 92 yaşında. Evet. Bugün Cumhuriyet bayramı. Doksan iki yaşına gelmiş bir rejimi, Osmanlı'nın küllerinden doğmuş yeni bir ülkenin doğumunu kutladığımız, önemli bir bayram. Kimse bu bayram üzerinden bir yerlere saldırmasın. Kimse bu bayramın sadece bir etnik gruba mal etmesin. Bu bayram 78 milyonun bayramıdır. Bu Cumhuriyet, Kürt ve Türklerin mücadelesi sonucunda kazanılmış bir Cumhuriyettir.
Cumhuriyeti, halkın egemenliğini kendi elinde bulundurduğu ve bunu, arasından seçtiği milletvekili aracıyla kullandığı bir devlet şeklidir. Bu devletin başında belirli bir süre için seçilen cumhurbaşkanı vardır.
Cumhuriyet kelimesi sözlük anlamıyla ‘Halk yönetimi’ demektir. Eski Yunanlılardan günümüze gelinceye kadar cumhuriyet, ilk Çağ'da Yunan şehir devletleri, Ortaçağ'da Venedik, Cenova, Floransa gibi devletçikler için kullanılan bir deyim olmuştur. Fakat, yurttaşlarına özgürlük ve eşitlik tanıyan gerçek halk yönetimi, ancak Fransız ihtilalinden sonra gerçekleşme yoluna girmiştir.
Bütün ülkelerde tek ortak yanı, devlet başkanlığı makamının babadan oğul’a veya aile yakınlarına miras kalmamasıdır. Aristo, cumhuriyeti; "Umumun menfaatini gözeten halk idaresi" diye tarif eder. Montesquieu ise, cumhuriyet rejiminde üç ana kuvvet (yasama, yürütme, yargı) bulunduğunu; bunların birbirine karşı bağımsız ve denetleme esasına göre işleyen, başında seçimle gelmiş yöneticilerin olduğu siyasi rejim olarak ifade etmiştir. 1789 yılında Fransa’da vuku bulan ihtilalle Avrupa’daki zalim krallık rejimlerine tepki olarak doğmuş bulunan cumhuriyet rejimi, zamanla cumhuriyete tamamen zıt rejimler tarafından, gerçek yüzleri örtmek için kullanılmıştır.
Sosyalist ülkeler isim olarak cumhuriyet kelimesini benimsemişler, fakat "halka rağmen halk için" düsturunu uygulamışlardır. Cumhuriyet ilk olarak ABD’de 4 Temmuz 1776’da, Fransa’da ise 1789’da ilan edilmiştir. Demokratik düşünürler cumhuriyetin en ideal şeklini; çok partili bir siyasi hayata, genel seçimlerle işbaşına gelmiş ve bu seçilen kişilerin çıkardığı kanunlarla idare edilen, tarafsız ve hiçbir zümreye imtiyaz tanımayan bir idareye sahip, özgür ve demokratik bir devlet şeklinde telakki ederler. Fakat ülkeler ve iktidarlar, cumhuriyet rejimini tatbikte değişik uygulamalar gösterirler. Mesela 1990 öncesi Sovyetler Birliği’nde ve ABD’de olduğu gibi. ikisi de cumhuriyet olmasına rağmen, biri komünist, diğeri kapitalisttir. Türkiye’de Cumhuriyet 29 Ekim 1923’te ilan edilmiş ve 1924 Anayasası’nın 1. maddesinde ifadesini bulmuştur.
Yani bundan tam 92 yıl önce, Atatürk 28 Ekim 1923 akşamı, yakın arkadaşlarını Çankaya’da yemeğe davet eder ve onlara ‘ Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz’ der. 29 Ekim 1923 Ekim günü Atatürk, milletvekilleriyle görüştükten sonra hazırlanan ‘Cumhuriyet’ önergesini Türkiye Büyük Millet Meclisine verir. Meclis önergeyi kabul eder. Böylece ‘Türkiye Devletinin Yönetimi’, ‘ Cumhuriyet’ olarak adı da ‘Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ olarak belirlenir.
Evet. Cumhuriyetimiz 92 yaşında.. Kutlu olsun..!
