Batman'ın tarihi ilçesi Hasankeyf'te sona gelindi. M.Ö. 9500'ten bu yana 12 bin yıllık süreçte Asur, Med, Urartu, Pers (Sasani), Roma, Emevi, Abbasi, Hamdani, Mervani, Selçuklu, Artuklu, Eyyübi, Akkoyunlu, Osmanlı dahil onlarca medeniyete ev sahipliği yapan Hasankeyf, Ilısu Barajı suları altında kalacak.
Yapılan arkeolojik kazılar ışığında Dicle'nin ilk köyü olarak adlandırılan Hasankeyf ilk yerleşime ve üretime geçen Neolitik Dönem insanlarından Kalkolitik Çağ, Demir Çağ gibi birbirini takip eden çağlarda da yerleşim gördü. Arkeolojik kazıların tamamen bitmediği Hasankeyf, baraj suları ile birlikte sırlarını suya gömüyor.
Yol kapatıldı, çarşı boşaltılarak yıkıldı
Geçen yaz temmuz ayında Ilısu Barajı’nın su tutmaya başlamasıyla birlikte, Mardin, Siirt, Şırnak ve Batman’a bağlı onlarca köy su altında kaldı. Hasankeyf’te ise bir taraftan tarihi eserlerin taşıma işlemleri sürerken, diğer taraftan da boşaltma işlemleri devam etti. Geçen gün Hasankeyf’e giden eski yol kapatılarak, yeni yoldan geçişlere izin verildi. Yolun kapatıldığı gün Hasankeyf’in tarihi çarşısı da boşaltıldı.
Asırlık Er-Rızk Camii'nin taşınması için Kale Sokağı'ndaki tarihi çarşı boşaltılmasının ardından yıkıldı. Çarşının yıkılmasının ardından Hasankeyfliler evlerini boşaltarak yeni Hasankeyf’e taşındı. Boşaltılan bazı evler de yıkıldı. Bazı vatandaşlara yeni Hasankeyf’te ev verilirken, bazı vatandaşlara ise verilmedi. Çarşı esnafından da yeni Hasankeyf’te iş yeri alamayanlar çaresizce bekliyor.
‘Hasankeyf çok perişan bir halde ve daha da perişan olacak’
Hüznün hakim olduğu Hasankeyf’te vatandaşlar duygularını Sputnik Türkiye’ye anlattı. Yeni Hasankeyf’e taşınan 64 yaşındaki Yusuf Ağılday, yeni eve taşınmasına rağmen hala eski Hasankeyf’teki evinde kalıyor.
Ağılday nedenini şöyle ifade ediyor: “Çünkü çok özlüyorum. Son günleri de orada geçirmek istiyorum. Çocuklar burada, ben orada kalıyorum. Dükkanım hala orada nereye götüreceğim ne yapacağım bilmiyorum. Ben kırtasiyeciydim dükkanımı okul yanında istedim ama ta yukarıdaki tepede verdiler. O tepede kim gelip benden bir şey alacak kimse gelmez. Eski Hasankeyf’te millet mağaraya kaleye geliyordu. Herkes orada ekmek yiyordu ama burada maalesef inanmıyorum yaşayabileceğimizi. Burada hiçbir şey yapılmaz. Çevre yolundan ekmek yiyorduk ama burada yok. 3 köy var ama yol bırakmamışlar, kimse oraya gidemiyor. 2-3 km yola çıkıp arabaya biniyorlar. Hiç olmazsa yolu açsalardı burası bitene kadar. Eski Hasankeyf’te olup hala ev verilmeyen en az 100 aile var ve ne yapacaklarını bilmiyorlar. Devletten beklentimiz bu insanlara bir yer bir ev vermesidir. Bir bayan var eşi de yok tek başına yaşıyor ve ev verilmemiş hala orada kalıyor. Ne yapacak bilmiyor. Perişanız ve mağduruz. Hasankeyf çok perişan bir halde ve daha da perişan olacak.”
‘Rica ediyoruz bir çözüm bulsun’
Vahid Ridil adlı vatandaş da ev alamayanlardan. Ridil, çalışmak için batı illerine gidip geliyordu. Gittiği yere ikametgahını da aldırınca yeni Hasankeyf’te ev verilmedi. Eşi ve çocuklarıyla hala eski Hasankeyf’teki evlerinde kalan Ridil, Buralarda kaldık. Kaymakam bey bir çare bize bulsun ne yapacağımızı bilmiyoruz. Yarın elektrikler ve suları da keserlerse ne yapacağız? Kaymakam beyden rica ediyoruz bir çözüm bulsun. Gelip baksınlar kimler kaldı kimler gitti diye.”
Ridil, Hasankeyf’teki son manzara ile ilgili duygularını şöyle ifade ediyor: “Çok üzülüyoruz, keşke hiç baraj olmasaydı. Çocukluğumuz burada geçti. Çocukluğumuz, hayallerimiz, her şeyimiz burada yok olup gidecek.”
‘Kazı yapılmadan orayı gömüyorsunuz, tarihi bir katliamdır’
Hasankeyf Yaşatma Girişimi’nden Rıdvan Ayhan da Hasankeyf’in tarihine dikkat çekerek şunları söyledi:
“Hasankeyf’te her kazı yapılışında farklı bir kültür açığa çıkıyor. Hasankeyf’te yeterince kazı yapılmadı. Hasankeyf’in sadece yüzde 20’si kazıldı, yüzde 80’inde hala kazı yapılmadı. Kazı yapılmayan bir yerde siz kalkıp Ilısu Barajı tehdidi altında bırakıp, oranın hiçbir analizi yapılmadan arkeologların çalışması olmadan siz kalkıp orayı gömüyorsunuz. Bu bir insanlık tarihidir. Biz bunu tarihi bir katliam olarak görüyoruz. Bundan dolayı bir an önce Hasankeyf’te kazıların yapılması gerekiyor. Bütün tarihinin ortaya çıkartılması ve dünya kamuoyuna sunulması gerektiğini düşünüyoruz. Hasankeyf insanlığın tarihi mirasıdır. Hasankeyf yalnız Hasankeyflilerin değil herkesindir. Koruyamadık maalesef.”
